HyperLink
वांछित शब्द लिख कर सर्च बटन क्लिक करें
 

बीज  
शब्दभेद/रूपभेद
व्युत्पत्ति
शब्दार्थ एवं प्रयोग
सं.पु.
सं.
1.किसी वस्तु या पदार्थ अथवा पेड़--पोधों का वह उद्‌गम तत्व जिससे उनका उत्पादन या उत्पति होती है, गर्भाड, दाना।
  • उदा.--1..निकंमी नीयत रा सरवर नीतरिया, बींठा बीजां रा तरवर बीथरिया। चतुरां क्यूं ऊंडी चिता चांपा री, आछी ईसुर री भूंडी आंपां री।--ऊ.का.
  • उदा.--2..चतुर रूप भई एक सक्ति, गायत्री गुण लारा। बीज माय ज्यूं तरुवर प्रगटै, यूं सक्ती सक्त पसारा।--स्री हरिरांमजी महाराज
  • उदा.--3..मनवा एक चतुर घर नांमा, स्रस्टि अनंत रचाजी। एक बीज सूं सब ही उपज्या, पैड़ डाल फूलाजी।--स्री सुखरांमजी महाराज
2.अंकुर,
3.वीर्य, शुक्र।
4.वंश
  • उदा.--मालदे मूछाळौ सांवतसी रौ बेटौ गढ़रोहै जाळोर रै रावळ कांनड़दे बीज राखण वास्तै काढ़ियौ।--नैणसी
5.केवल बोने के लिये सुरक्षित रखा हुआ बढ़िया अन्न।
  • उदा.--1..अपणूं बाह्योड़ौ नव बीज ऊगौ, पैलै भव रौ हव बदळायत पूगौ। पूरवाखाढ़ा खाडा में पड़िया, अगलै अनरथ रा अंकुर ऊधड़िया।--ऊ.का.
  • उदा.--2..असाढ सुध सूनम रा, न बादळ न वीज। हळ फाडो इंधण करो, बैठा खावौ बीज।--वर्षा विज्ञान
6.जड़, मूल।
7.गिरी, मिंगी।
8.उद्‌गम स्थल।
9.प्रधान या मुख्य कारण।
10.किसी बात या विषय का वह सूक्ष्मांश जो आगे चल कर बड़ा रूप धारण करता है, सारांश, सार--तत्त्व।
  • उदा.--जलमता बाळक रौ रौवणौ दुनियां री संगळी हंसी रौ सार, उणरौ बीज रूप।--फुलवाड़ी
11.किसी नाटक की मूल कहानी या कथानक।
12.एक मंत्र विशेष।
13.मंत्र का प्रधान भाग।
  • उदा.--सहु कांम धरम सीह, दीयै रिद्धि--सिद्धि औ दोऊं। बावन आखर बीज, आदि प्रणमीजै ओ ऊं।--ध.व.ग्रं.
14.कारण, हेतु।
15.कोई अव्यक्त वर्ण समुदाय जिसे हार व्यक्ति न समझ सकता हो।
16.किसी देवता को प्रसन्न करने के लिये कोई अव्यक्त ध्वनि या शब्द।
17.विश्वदेवों में से एक यज्ञीन देवता (च.को.)
18.देखो 'दूज' (1)(रू.भे.)
  • उदा.--1..बीज सूं पूनम तक बधता चांद रै सांमी बापड़ा सुरग री जिनात ई कांई है।--फुलवाड़ी
  • उदा.--2..परधै रा लोग कांई जवाब देवता। राजाजी रै ज्यूं जची त्यूं बीज रा नवा चांद एजां--बेजां बोल्या।--फुलवाड़ी
  • उदा.--3..गंगनांमि गंगेउ भणीजइ, क्रमि क्रमि जुव्वांणि मिति पसरीजइ। बीज तणी ससिरेह जिम।--सालिभद्र सूरि
19.देखो 'बीजळी' (रू.भे.) (अ.मा., डिं.को., ह.नां.मा.)
  • उदा.--1..पहियां राव न पावही, पड़ौ बीज उण पौळ। ऊ फळसौ रहजौ अडग, दूधां दहियां छोळ।--बां.दा.
  • उदा.--2..बहै त्रप साबळ ऊरस बाट, झबा झबबीज उडै खग झाट।--मे.म.
  • उदा.--धन घटा गरजित छटा तरजित भये जरजित गहे। टब टबकि टबकत झबकि झबकत बिचि बिचि बीज की रेह।--विनय कुमार कृत कुसुमांजलि
  • उदा.--4..नमौ नरेस राघवं, दराज पाय दाघवं। उपंत स्यांम अंगयं, सनीर अव्र ढंगयं। दकूळ पीत लोभयं, सुरूपबीज सोभयं, निखंग पीठ रज्जायं, संचार पांणि सज्जायं।--र.ज.प्र.
20.देखो 'बीजळा' (मह., रू.भे.)
रू.भे.
बिज, बिय, बीजइ।


नोट: पद्मश्री डॉ. सीताराम लालस संकलित वृहत राजस्थानी सबदकोश मे आपका स्वागत है। सागर-मंथन जैसे इस विशाल कार्य मे कंप्युटर द्वारा ऑटोमैशन के फलस्वरूप आई गलतियों को सुधारने के क्रम मे आपका अमूल्य सहयोग होगा कि यदि आपको कोई शब्द विशेष नहीं मिले अथवा उनके अर्थ गलत मिलें या अनैक अर्थ आपस मे जुड़े हुए मिलें तो कृपया admin@charans.org पर ईमेल द्वारा सूचित करें। हार्दिक आभार।






राजस्थानी भाषा, व्याकरण एवं इतिहास

Project | About Us | Contact Us | Feedback | Donate | संक्षेपाक्षर सूची